Лебіз
Поэзия жасқа, жынысқа, істеп жүрген кәсібіңнің түріне қарамайды. Өлең – қай жерде де өлең, ақын – қай жерде де ақын. Алайда, біздің әдебиетімізде кешегі ғасырдың алпысыншы-жетпісінші жылдарынан бастап «қыздар поэзиясы» деген ұғым қалыптаса бастады. Демек, қыздар жазатын өлеңде бір ерекшелік бар болып тұр ғой!
«Жас ақын қыздарымыздың өлеңдеріне баға беріңізші» деген ұсынысқа ұзақ ойландым. Ақын қыздарға бағаны халық берер. Бірақ, әдебиетші деп қолқа салғасын қашқақтамай, мен де аз ғана пікір білдіргенді жөн көрдім. Әдеби процесті бағамдау барысында өлең өлкесінде оқырман қалыптастырып үлгерген алты қыздың шығармашылығына тоқталмақпын. Олар: Ақбота Бейбітбек, Мақпал Төребек, Арайлым Мұратәлиева, Салтанат Айдарбекова, Салтанат Мадиярқызы, Сезім Мергенбай.
Алдымен ақын қыздардың барлығына ортақ тақырыпқа тоқталайын. «Тақырып – ақынның кеңістігі, поэтикалық өрісі» деген пайымдауға сүйенсек, алты қыздың өлеңдерінен тақырып тұтастығы аңғарылады. Анаға арнау, туған жерге деген сағыныш, сезім, махаббат және көңіл-күй ауанына арналған жырлардың жазылуы да ұнасымды. Себебі, өлең ақынның сезім әлемінің, ой дүниесінің көркем суреті десек, жырлардан уақыттың лебі, мезгілдің, яғни ақынның жастық жалыны сол тақырыпта айқын аңғарылады. Тақырып ортақ болғанмен, әр қыз өлеңде өз жанының қатпарын өзінше ақтарады. Көрген-білгені ғана емес, тағдыр-сабағынан ұққанын, сезінгенін жасыра алмайды. Бұл олардың әрбірін оқшау поэтикалық тұлға ретінде ерекшелеп тұр.
Ақбота Бейбітбек – студент кезінен мүшәйраларға қатысып, жүлдегер атанып жүрген ақын. Кітабы баспадан жарық көрген.
«Апа, қызың өзгеге ұқсамайды» дейтін өлеңінде Ақбота анасына сыр ақтара келе, өз ұстанымына беріктігін, яғни қазақ қызына тән адалдықты бәрінен биік қоятынын аңғартады.
«Апа, қызың өзгеге ұқсамайды,
Жеңілді деп санама жықса қайғы.
Атына кір келтірсе – оңбағаны,
Ол ұятты өлімнен құп санайды». Міне, осы шумақ жаңағы сөзімізге дәлел.
Өлеңге, өмірге деген құштарлық. Қазақ қызына жарасты қайсарлық. Маған бұдан да қатты ұнағаны – «Жақсыға маңайында қарауыл көп» дегені. Иә, Дарқан Даланың даналығын таныған ақылды уәж.
«Жаулығыңды сен қалай қадірлесең, Өлеңімнен ғұмырлық табылды мән». Өмірін өлеңге арнағысы келген ақынның адал ниеті.
«Мама,
Кешірімді алдыңда қателігім,
Тағдырдың жөтелі – мұң.
Жұмсақтығың шығар-ау – аналығың,
Қаталдығың шығар-ау – әкелігің.
Міне, тағдыр. Тағдырдың қиын өткелегінде, отбасы тауқыметін көтерген қайран біздің аналар! Анасымен сырласа келе, әке парызын, әке тәрбиесін аңсау. Кінә артпау.
«Жұрт бақытты болады деп санайды
әкеден аумайтын қыздарды».br>
Ақбота ішкі сезімін, мұңын, күйзелісін жайып салуға құмбыл емес. Бірақ, өзі таңдаған өлең-өмірде ол кейде мүмкін де болмай қалатын сыңайлы. Ол анасын да, даласын да дұғаға қосады. Ауылдан қалалықтарға мейірімнен сарқыт тасиды. Індет жайлап жатқанда «тыныштықтың қызуы көтерілді, күнде тұйық неғайбыл елжіреуі» деп елеңдейді.