Туындылары

ЖОТАДА ҚАЛҒАН ЖОЛ ЕДІ...
Әңгіме

       Төрткүл төңіректің бәрі масатыдай құлпырып, көздің жауын алып тұрған көктемнің әдемі кешінде бір отар қойды өрістете шықтым. Қырмызы қызғалдақ қаптаған қыраттар қып-қызыл реңге малынып, көңілдің асау көкпарын ала қашады. Сан алуан көктің иісі танау қытықтап, сезім арпалысына шоқ тастағандай болады.
       Әне, анау қыраттың астынан будақ-будақ көтерілген қою түтін Үрләштардікі. Неге екенін, осы Үрләштің есімі аталған жерде жүрегім алып-ұшады. Әттең, ауыл маңына дейін отарды өрістетіп апаруға болмайды, әйтпесе, бойжеткенді ту сыртынан көріп өту үшін ғана көрші шопандікіне жақындай түсер едім ғой.
       Өткенде Үрләш қыратқа қызғалдақ тере шығыпты. Қоссеңгірден соққан самал қыз етегін көтеріп, жиі-жиі мазалайды. Омырауын түртпектеп көтеріліп келе жатқан қос анар да айқындала түскен. Көйлекті жел шайқаған сайын түзу де тоқ балтырлар айдын көлдегі шабақтардай жалт етіп, кеудеге күміс қоңырау тағып кетеді. Құшағы гүлге толы бойжеткен қыратты тасырлатып ақберен атпен шауып келген дала жігітіне күлімсірей қарады.
       – Ғашығына суыт аттанған Төлеген бе десем, сен екенсің ғой, – деп Үрләш жұмбақтай күлді.Ага! Тормоза же бля! Даже комп не смогли включить и давай мне звонить. Ну я их проконсультировал. У них комп врубился. Я им говорю с тебя и с твоего начальника по пузырю. А они мне суки молоко начали предлагать. Вот где на свете справедливость?Ага! Тормоза же бля! Даже комп не смогли включить и давай мне звонить. Ну я их проконсультировал. У них комп врубился. Я им говорю с тебя и с твоего начальника по пузырю. А они мне суки молоко начали предлагать. Вот где на свете справедливость?Ага! Тормоза же бля! Даже комп не смогли включить и давай мне звонить. Ну я их проконсультировал. У них комп врубился. Я им говорю с тебя и с твоего начальника по пузырю. А они мне суки молоко начали предлагать. Вот где на свете справедливость?
       “Іздегенім өзіңсің ғой” дегенді айта алмай, тілімді тістеледім.
       Екеуіміз жалпақтау бір тас тауып соның үстіне қатар жайғастық. Үрләштың жүрек бұлқынысы жақыннан сезілді. Тек мен деп қана лүпіл қағатын секілді.
       – Білесің бе, Сағынбек, мен қызғалдақтарды сұмдықжақсы көремін, әрі соншалықты аяймын, – деді Үрләш сөз бастап.
       Мен иығымды қопаң еткізіп, одан сыр аңдыдым.
       – Аяйтыным, – деді Үрләш сөзін жалғап, –қызғалдақтардың ғұмыры соншалықты қысқа. Көктемнің көкөзек тұсында қаулап өседі де аз күн тұрып, қурап қалады. Содан келесі көктемгедейін даладан жауқазын көрмейсіз.
       – Бұл енді табиғат заңдылығы емес пе? Оғанкім қарсы тұра алған? – дедім мен өзімше білгішсініп.
       – Мен де соны айтам да. Табиғат заңдылығына ешкім де төтеп бере алмаған. Мына біз – қыздардың да ғұмыры тым қысқа. Мен оң босағадағықызғұмырдыайтыпотырмын.Тез жетілеміз де,бізді біреу үзіп алып, өз бақшасынаапарып өсіреді. Өз бақшаңның топырағыболмағансоң,жатбосағасысеніқаншасыйлап, күткенімен бастапқы босағадай болар ма? Қызғалдақтарды көрген сайын осы бір жәйттер есіме түсіп, жаным жабырқайды, – деді қыз.
       Жалт қарапедім олқолының қырыменжанарынаіркілген жасты сылып тастап тұр екен. Маған сырын бүркемелеп, күлімсірей қарағандай болды. Қыр қызының көктемнің құбылмалы күніндей тез басқа реңге ауысқанын ішім сезе қойды. Мен басымды Үрләштің тізесіне қойып жаттым. Ол аса бір мұқияттылықпен тарақ көрмеген ұйпа-түйпа қою шашымды саусақтарымен әрі-бері ұзақ тарағыштады. Қолы мұндай жұмсақ болар ма?
       – Шашың мұндай қайратты болар ма? Өзің де сондай шығарсың, – деп күлді Үрләш.
       Осылай оны-мұны әңгімелесіп ұзақ отырдық. Отар бізден бірте-бірте ұзай түсті.
       – Малың ана Жағыпардың отарымен қосылып кетеді. Тұр енді, атыңа мін, – деп қыз мені орнымнан еріксіз қозғады.
       – Ертеңосыуақытта,осыжергеқайтакелші,Үрләш, әңгімелесейік,– деп менатымақамшыбасып,алдағыдөңесті бетке алып, даланы дүбірлетіп шауып бара жаттым.
       Қып-қызыл әлемнің ішінде, қып-қызыл гүлдер арасында қызыл көйлегі өзіне жарасып тұрған Үрләш қол бұлғап қала берді.
       Осы жатаған жота басында мөлдір махаббатыммен күнара дерлік кездесіп жүрдім. “Сүйемін” деген сөзді естімесем де оның маған жәудірей қараған көздерінен, ерке қылықтарынан, ерекше ықыласынан өзімді ұнататынын сезінуші едім. Бақыттан басым айналатын.
       Сөйтіп жүргенде қойшы ауылда жем таситын бір машина пайда болды. Жүргізушісі әскерден жаңа оралған жігіт екен. Үстінен әлі сарбаз киімін де тастамаған. Өзі жүзіктің көзінен өткендей. Оны көрсе шопандар “Біздің Азамат келе жатыр” деп қуанысып қалатын. Осы Азаматтан малшыларға арналған газет-журналдарды да беріп жібереді. Сондықтан ба, оны мен де асыға күтемін.
       Бірақ, менің бүл қуанышым көпке бармады. Бірде Үрләшті Азаматтың машинасының кабинасынан көріп қалдым. Қыз әлденеге мәз-мәйрам. Жүргізушіге еркелей тіл қататындай. Кейде тіпті еркелеп, жігіт мойнына аққудың сұңғағындай сұлу білектерін айқастыра асады.
       Әсем қызғалдақтар түгелдей сұлулығынан тоналып, қоңырқай түске бөленген шақта менің де жүрегіме шоқ түсті. Осы кездесуден соң біздің арамыздағы байланыс пышақпен кескендей шорт үзілді. Өйткені, біз қоныс аударып, Көсегенің көк жонына көшіп кеттік. Енді мен қырат төбесінде тұрып, мойнымды қанша созғаныммен үр қызындай Үрләштың көлеңкесін де көре алмайтын болдым.
       Сол күні де көктемнің таңы арайлап атып еді. Қызғалдақты қыратқа Үрләш кер жорғамен келген.
       – Сені сағынып кеттім, – деген аттан аунап түсе бере.
       Мен оның қолтығынан болар-болмас қана демеген болдым. Қою шаштары желмен толқынданып, бірер талы бетіме тигенде, өн бойымда керемет бір сүйкімді шымыр ойнап шыға келген. Құлын мүсінді қыздың жұпар иісі қыр қызғалдақтарынікімен бірдей еді-ау. Осы бір ғажап сәйкестікті түңғыш рет сезініп, жер бетінде әлі ешкім ашпаған жаңалық тапқандай таңырқағанмын. Сол күні оның жел ала қашқан қара толқын шаштары менің көңіл күйлерімнің пернелерін жиі-жиі басумен болды. Әлемде мұндай жұпар иіс барын тұңғыш сезініп едім сонда.
       Көксеңгір мен Маралбайдың арасында жатаған бір жота жатыр. Осы жотаға күнде келетінім соншама, кәдімгідей жалғызаяқ жол пайда болды. Бір бүйірден Үрләш көтеріледі. Мектептегі өмір, болашақ жөніндегі сыр таусылмайды. Сондай сырласу сәттерінің бірінде Үрләшқа ұрлана қарап отырып:
       – Жаным, мен сені жақсы көремін. Күзде әскерге кетемін. Келгенше күтесің бе? – дегем.
       – Иә, – деген-ді Үрләш та үздігіп.
       Сол жолы қыздың құмырсқа белінен тұңғыш рет ұстап, өзіме қарай аса бір ептілікпен тартып, тілінен бал алып едім. Көздерін тарс жұмыпалған сүйгенімнің тәтті қылықтары жүрегімді одан сайын өрекпіте түскен. Жота үстіндегі екеуіміз жалғыз денеге айналып, көп тұрып едік-ау сонда.
       – Құшағымыз ажырамаса екен енді, –дегенді екеуіміз де қуаныш жасына шомыла отырып іштей мың қайталап едік-ау.
       Бірде Үрләшті жастар отырысында жолықтырдым. Қойшы отбасылар арасында жастар кешке жақын жиі бас қосады емес пе? Бұл да соның бірі еді. Үрләш қасыма келіп тізе бүкті. Көпшілік алдында қымсынды ма, бұл жолы бетін сүйдірген жоқ. Жай ғана қолымды қысып қойды.
       – Ана шофер жігітпен жиі қыдыратын болыпсың, – дедім мен билеп жүргенде.
       – Е, ана бала ма? Өзі бізге жиен екен. Сосын ғой, бірге жүргеніміз, – деді Үрләш.
       – Араларыңда басқа ештеңе жоқ па? –дедім мен.
       – Не болушы еді? Немене, қызғанасың ба?
       Үрләштің иығымдағы білектері сусып түсті. Еріндерін қымқырып тістеп алыпты.
       – Жәй айта салғаным ғой...
       Ол жас баладай шамалы бұртиып тұрды да иығыма қолын қайта артты.
       Сол түні күн көкжиектен қылаң бергенше сырласқан едік... Күз де келіп жетті. Мен әскерге аттандым. Үрләш «күтемін» деп жылап қалды.
       Сағыныш арқалаған хаттар легі үзілген жоқ. “Жаным, әскери борышыңды абыроймен атқарып, елге ертерек орал. Күтемін» деген хаттар маған үлкен қуаныш сыйлап, дем беретін.
       Екі жыл екі күндей болмай зуылдап өте шықты. Дегенмен, Үрләшсіз атқан әр таңым бір жылға татығаны сізге өтірік, маған шын. Міне, енді үйге қайтып келемін.
       Автобустан баяғы жасыл жота тұсынан түсіп қалдым. Қолымда ауыр чемодан. Қазір ол маған қауырсындай жеңіл. Үрләш екеуіміз көтерілген жотаға ентікпей шықтым. “Махаббат сүрлеуі” атап кеткен жалғызаяқ жолымыз көмескіленіп-ақ қалыпты. Көптен бері жота басына осы жолмен ешкім жүрмегені көрініп тұр. Сонда да бір бүйірден Үрләш шыға келетіндей ұзақ отырдым. Құлағыма Үрләштің үні келгендей болды. “Ау, ол сені жота басында емес, үйінде күтіп отыр ғой” деген ой санама сап етіп түскенде ауыр чемоданымды көтеріп ылдиға қарай аяғымды асыға бастым. Күре жолға жақындай бергенде баяғы Азаматтың машинасы ыңыранып қыр асып бара жатты. Зырылдатып айдағанына қарағанда тығыз шаруамен кетіп барады-ау, сірә.
       Менің асыл анашым сол. Көз жасын көл қылып қарсы алды боташын. Туған-туыс тез-ақ жиналды. Бір қойды маған арнап бордақылап отыр екен. Ол лезде пышаққа ілігіп, әне семіз еті қазанда бүлк-бүлк қайнап жатыр.
       Алақандай ауылда жан-жаққа хабар жіберудің қажеті жоқ. Сыныптастар, сыйлас достар кісі жібермей-ақ жиналды. Қашан жарқ етіп Үрләш кіріп келеді деп елеңдеп мен отырмын. Бірақ, мұнымды ешкімге сездіргем жоқ.
       Бір кезде үйге Ынтымақ кіріп келді. Өзі бір нәрсеге алаңдаулы сияқты. Менімен құшақтасып амандасқанымен, кінәлі адамдай бетіме тура қарамай, көздерін ала қашады.
       – Ынтымақ, саған неболды? Рәпәтіңқашып кетіптіғой. Әлде Сағынбектің әскерден оралғанына қуанбайсың ба? – деп қалды Жұман.
       – Жігіттер, мен бір жаман хабар айтқалы тұрмын, –деді Ынтымақ дауысы дірілдеңкіреп.
       Бәріміз үрпиісіп қалдық.
       – Жаңа ғана естідім. Азамат Үрләшті алып қашып кетіпті, – деді ол.
       Біреу төбемнен қойып қалғандай болды. Жерге сылқ етіп отыра кетіппін. Одан арғысы тұман. Ертесіне оянсам, әлі өксіп жатыр екем.
       – Жалмауыз қар, күте алмайтыны бар, баламды неге жылатады?, – деп анам өзінен өзі сөйлеп жүр.
       Мен көрпемді қымтанып, жұбана алмай ұзақ жыладым.
       Наурыздың алғашқы күндерінің бірінде «Махаббат сүрлеуіне” қайта соқтым. “Көп ұстасып күнде келуші едіңдер, қайда жоғалып кеттіңдер?” деп бізге ренжігендей көне сүрлеу сұлқ жатыр. Жотадағы жол адам ізі түспеген соң ба, көмескілене бастапты. Иә, қыс бойы мұнда ешкім келмейтін де шығар.
       Көктем лебі соғып, жанға шуақ сыйламақшы болғанымен көңілім бұлтты күндей алабұртты да тұрды. Сағыныш деген саумал жел айналып соққанда жанарым жаңбырлана бастады.
       Иә, мен балауса махаббатымды сол бір жотада қалдырыппын. Өмір бір жерде тоқтап қалмайды. Мына көптен адам ізі түспеген жолды күні ертең-ақ басқа біреулер жаңғыртары сөзсіз.
       Ал, менің жүрегімдегі мәңгі өшпестей болып қалған ізді енді қайтып ешкім жаңалай алмайды.
       Артыма бұрылып қарасам, батар күннің алауымен шағылысып біз жүрген жота қызылбарқыт түрге еніп тұр екен. Махаббатымызды сақтай алмағаны үшін бәлкім ұяттан өртеніп жатқан шығар...